Imperium Wiedzy: Wycieczka do Głazów Narzutowych w Lasach Oliwskich

Wycieczka do głazów narzutowych w Lasach Oliwskich

Wielu mieszkańców Trójmiasta wędruje po Lasach Oliwskich wchodzących w skład Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego. Warto im zaproponować spacer długości 10 km, wiodący ze Złotej Karczmy do Oliwy, którego celem jest dotarcie do trzech głazów narzutowych: „Głaz na Wzgórzu”, „Diabelski Kamień” i „Kamienna Twarz” oraz do Kuźni Wodnej w dolinie Oliwskiego Potoku. Trasa wycieczki biegnie początkowo najbardziej oddalonym od miejskiej zabudowy odcinkiem żółtego szlaku turystyki pieszej zwanego „Trójmiejskim”. Różnice wysokości na trasie me są zbyt uciążliwe, jak na przykład na szlaku niebieskim („Kartuskim”), a zwłaszcza zielonym („Skarszewskim”) przebiegających w poprzek bogato urzeźbionej strefy krawędziowej Wysoczyzny Gdańskiej. Warto w tym miejscu wspomnieć, że na szlaku „Trójmiejskim” (46 km) od 1976 roku w pierwszą i drugą niedzielę października, odbywa się coroczny Marsz Długodystansowy WYRYPA z Klubem Turystów Pieszych „Bąbelki”, polegający na przejściu całego dystansu w ciągu jednego dnia w dowolnym kierunku. W sumie uczestniczyło w nim już około 1500 osób. Za ukończenie tej imprezy przyznawane są co roku specjalne odznaki: Mała Gwiazda za czterokrotne przebycie trasy i Wielka Gwiazda za dziesięciokrotne jej przebycie. Informacji o tej imprezie należy poszukać na stronie internetowej www.babelki.pl. Za przejście całego „Trójmiejskiego” szlaku w dowolnej liczbie odcinków Oddział Gdański PTTK przyznaje specjalną odznakę, której regulamin znajduje się na witrynie www.pttk- Gdańsk.pl. W dalszej części wycieczki wędrujemy drogą bez oznakowania z krótkim wykorzystaniem niebieskiego szlaku „Kartuskiego”, w malowniczej Dolinie Oliwskiego Potoku. Trasa jest stosunkowo łatwa. Niewielkie trudności mogą być spowodowane jedynie dojściem do trzech głazów narzutowych, które oddalone są od kilkudziesięciu do kilkuset metrów od szlaku żółtego. Przeciętny piechur powinien całą trasę przejść w ciągu godzin, wliczając w to dwie 15 minutowe przerwy i pół godziny na zwiedzanie oliwskiej Kuźni Wodnej. Dojechać do gdańskiej dzielnicy Złota Karczma można autobusami komunikacji miejskiej linii 110, 126 i 157 wyruszającymi sprzed dworca PKP Gdańsk Wrzeszcz albo autobusem linii B z Oruni przez Śródmieście i Wrzeszcz do przystanku Złota Karczma. Samochodem należy jechać z Wrzeszcza ulicą Słowackiego do Ronda im. Jacka Kaczmarskiego. W Złotej Karczmie łatwo jest znaleźć wolne miejsce na parkingach osiedlowych lub przy Centrum Handlowym Matarnia. Powrót z pętli tramwajowej w Oliwie nie nastręcza żadnych trudności. Niedaleko znajduje się dworzec PKP i przystanek Szybkiej Kolei Miejskiej Na wycieczkę pieszą ruszamy z przystanku autobusowego w Złotej Karczmie, obok którego przez ulicę Słowackiego przechodzi wymieniony szlak żółty. Jeśli przyjechaliśmy z Wrzeszcza to nie przechodzimy przez ulicę. Szlak prowadzi w stronę lasu między osiedlem domów szeregowych, a terenem należącym do Policji.

Fragment Lasów Oliwskich wg mapy południowej części Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego (wg EKO-KAPIO)

Głaz na Wzgórzu

Na krótkim odcinku Trawiastej Drogi żółty i czarny szlak „Wzgórz Szymbarskich” biegną razem. Po pierwszym kilometrze dochodzimy do skrzyżowania z Matarniańską Drogą, natomiast kilkadziesiąt metrów za nim wybieramy oznaczoną żółtymi znakami ścieżkę w lewo, aby zejść do Doliny Bobrów, którą przekraczamy po kamieniach w potoku. Ponoć jeszcze w latach sześćdziesiątych XX wieku były tu bobry. Potok wypływa z pobliskiej Matami (140 m n.p.m.) i jest ciekiem zasilającym Oliwski Potok, który w ujściowym odcinku do Zatoki Gdańskiej nosi nazwę Jelitkowskiego Potoku. Jego długość wynosi 9,9 km, a powierzchnia zlewni - 28,7 km2. Warto dodać, że od XIII wieku Oliwski Potok siłą spadku wody służył cystersom z Oliwy i jej mieszkańcom jako napęd dla ponad 20 młynów i kuźnic. Obecnie zachowała się jedynie Kuźnia Wodna jako obiekt muzealny. Potok ten zasila też od wieków stawy w oliwskim parku. Po przejściu około 100 m, zgodnie z biegiem strumienia, skręcamy w lewo i słabo widoczną ścieżką wchodzimy pod górę, zbliżając się do Obwodnicy Trójmiasta, a potem przechodzimy przez zamkniętą dla ruchu kołowego wiodącą przez las szosę o nawierzchni asfaltowej. Za nią szlak skręca pod kątem prostym w lewo, a po około 300 m w prawo. Schodzimy drogą w dół, aż do miejsca, w którym po lewej stron ie zobaczymy dąb szypułkowy uznany za pomnik przyrody. Jest to sygnał, aby w tym miejscu wejść na stok porośnięty rzadkim lasem po prawej stronie drogi i poszukać pomnikowego „Głazu na Wzgórzu” o wysokości 1,6 m, obwodzie 8,5 m, długości 3 ni i szerokości 2 m. Po jego zlokalizowaniu, co me jest łatwe, wracamy na drogę i wraz z żółtym szlakiem przekraczamy kolejny ciek w Dolinie Zajączkowskiego Potoku.

Diabelski Kamień

Wzdłuż niego prowadzi szeroka Węglowa Droga. Tu ponownie schodzimy ze szlaku, który skręca w prawo i udajemy się tą drogą w lewo, by po około 300 m po prawej stronie na wysokim wzniesieniu odnaleźć największy w okolicach Trójmiasta głaz narzutowy zwany „Diabelskim Kamieniem” o wysokości 2 m i obwodzie 12 m, przy którym znajdują się jeszcze dwie mniejsze jego części. Warto w tym miejscu odpocząć ponieważ przeszliśmy już około trzech kilometrów i poinformować uczestników, że niedaleko stąd, w miejscu trudno dostępnym znajduje się jeszcze jeden głaz nazywany „Głazem w Wykopie”, położony poza trasą naszej wycieczki. Po przerwie wracamy do żółtego szlaku, by po kilkuset metrach zejść razem z nim z Węglowej Drogi w prawo w kierunku północnym. Ścieżki prowadzą trochę klucząc pod górę, aby doprowadzić do zakrętu szerokiej drogi, którą teraz podążamy około 300 m, utrzymując wcześniejszy kierunek. To już połowa zaplanowanej marszruty. Szlak skręca w prawo i w dół drogą miejscami błotnistą o nazwie Droga Marnych Mostów. Schodzimy nią aż do spotkania z czarnym szlakiem. Idziemy w lewo, gdzie wiodą obydwa, ale uwaga już po około 50 m skręcamy w lewo tak jak one, lecz utrzymujemy ten sam kierunek i wchodzimy w młode buczyny. Znajdujemy się w niewielkiej dolinie, zakręcając nieznacznie w lewo. Po około 200 m na jej dnie znajdujemy kolejny głaz narzutowy o uzasadnionej wyglądem nazwie „Kamienna Twarz”. Ze względu na jego stosunkowo niedużą wielkość nie jest on uznany za pomnik przyrody, ale jest niezwykły ze względu na wygląd przypominający ludzką twarz. Wracamy do miejsca zejścia ze szlaku, a potem wędrujemy dalej na wschód Drogą Marnych Mostów. Początkowo towarzyszą nam znaki czarnego szlaku „Wzgórz Szymbarskich”, który wkrótce odbija w prawo. Utrzymując kierunek trasy wychodzimy na porośnięte łąką dno Doliny Czystej Wody znane z pięknych widoków. Na końcu rozległej polany, gdzie tuż przed hotelem i restauracją „Dwór Oliwski” (dawniej Dwór Schwabego) przy dobrej pogodzie, uda się nam zobaczyć w oddali wody Zatoki Gdańskiej.

Głaz w Wykopie

Dochodzimy do ulicy Bytowskiej, skręcamy w lewo i po około 400 m zatrzymujemy się przy znanym zabytku techniki - Kuźni Wodnej. Najstarszym zachowanym dokumentem traktującym o mej jest akt sprzedaży tego obiektu przez Jana Klinghamera w 1597 roku opatowi cystersów w Oliwie. Pomimo stosunkowo dużych opłat za świadczone usługi, zakład ten był bardzo dochodowy, czynny jeszcze w XX wieku. W 1957 roku, po dziewięciu latach bezpańskiego niszczenia, kuźnię tę przejęło Muzeum Techniki w Warszawie, odbudowało ją i zabezpieczyło ocalałe urządzenia, a w latach 70. przeprowadziło konserwację urządzeń i mechanizmów W 1978 roku udostępniono kuźnię do zwiedzania. Jej drewniany budynek składa się z dwóch części rozdzielonych przepływającym potokiem. Każda z r ich ma piec i młot (250 kg) napędzany nasiębiernym kołem wodnym o średnicy 4 m, który uderza z wysokości około 40 cm w kowadło. Ciekawym elementem wyposażenia są nożyce mimośrodowe poruszane odrębnym kołem wodnym o średnicy 3,1 m, które pozwalają na cięcie rozgrzanego żelaza o grubości do 4 cm.

Kamienna Twarz

Po zwiedzeniu oliwskiej Kuźni Wodnej, ostatnie dwa kilometry wy cieczki z widokiem na Wzgórze Pachołek (100,8 m n.p.rn.) najlepiej przejść wykorzystując znaki niebieskiego szlaku, to znaczy ulicą Bytowską, a potem już bez oznakowania ulicą Opata Rybickiego obok oliwskiego parku do pętli tramwajowej lub na dworzec PKP Gdańsk Oliwa. Mapa i fotografie T. Dunkelmann

Ryszard Betcher, Jantarowe Szlaki, 2008, nr 2

Głaz na Wzgórzu

Diabelski Kamień

Głaz w Wykopie

Kamienna Twarz