MAKSYM GORKIJ

»PAŁAC KULTURY«

Z okazji jubileuszu 40-letniej działalności literackiej słynnego pisarza Maksyma Gorkija, sowiecki dziennikarz Michał Kolcow we wrześniu 1932 roku ogłosił projekt zbudowania samolotu — olbrzyma do celów agitacyjnych, który by nosił imię, wielkiego twórcy „Artem i Kaim“. Samolot miał być wyposażony w kompletne urządzenie, niezbędne do jego zadań, jak aparaturę rajdową i rozgłośnikową, drukarnię, kino i t. p. Dla zrealizowania tej idei powołano specjalny komitet. Projekt samolotu został wypracowany przez grupę konstruktorów z Andrzejem Tupolewem, „zasłużonym uczonym i technikiem" na czele. Budowa olbrzyma, który nosi znaki ANT — 2 0 (jest to dwudziesty samolot konstrukcji A. N. Tupolewa), została przeprowadzona w Centralnym Instytucie Aerohydrodynamicznym (C A G I ) w Moskwie, przy współudziale 30 różnych zakładów przemysłowych.

1. — Salon i stanowisko dowódcy statku.

2. — Kabina pilotów. 

3. — Kabina pasażerska.

4. — Centrala radionadawcza. 

5. — Automatyczna centrala telefoniczna. 

6. — Toaleta.

7. — Biuro stenotypistki. 

8. — Bufet i kawiarnia.

9. — Kabina kinooperatora. 

10. - Umywalnia.

11. — Centrala radioodbiorcza. 

12. — Drukarnia.

13. — Garderoba. 

14. — Korytarz. 

15. — Centrala elektryczna. 

16. — Laboratorium fotograficzne.

17. — Kabiny sypialne. 

18. — Pomieszczenie na bagaż. 

19. — Zbiorniki benzyny.

20. — Stanowisko mechaników.

Komitet budowy samolotu zebrał 8 .000.000 rubli, które napłynęły dzięki szerokiej agitacji (głównie za pomocą prasy), ze składek obywateli najdalszych krańców Związku Sowietów. W ten sposób powstał więcej zdumiewający niż zachwycający twór nowoczesnej techniki. Główne dane jego są następujące: Rozpiętość wynosi 63 m, długość 32,5 m, ciężar w locie 42 .000 kg, moc silników (zbudowanych również w Rosji) — 7 .000 KM, szybkość podróżna — 240 km/godz. W odpowiednim stosunku pozostaje ciężar użyteczny (7 — 8 ton). Wedle źródeł sowieckich, samolot ma posiadać znakomite własności aerodynamiczne. W każdym razie jest to największy samolot lądowy świata, którym szczyci się lotnictwo sowieckie. Budowa samolotu jest całkowicie metalowa. Przeważnie użyto stopy lekkie; odpowiedzialne części i podwozie wykonane są ze stali chromomolibdenowej. „Maksym Gorkij" jest jednopłatem wolnonośnym, z którego ośmiu silników sześć wbudowane Jest w krawędź natarcia płatu — dwa zaś mieszczono w tandem nad kadłubem. Podwozie zaopatrzone jest w koła, z hamulcami, o średnicy 2 m. Do lądowania w nocy zna]dują się na skrzydle, po obu bokach kadłuba, reflektory.

1 — 2 — Kabina pilotów, 3 — Drukarnia

Najwspanialszym pomieszczeniem na ,,Maksymie Gorkim" jest salon na pokładzie kadłuba, przeznaczony do wypoczynku, zebrań i t. d. Do porozumiewania się z poszczególnych pomieszczeń samolotu zainstalowano — po raz pierwszy w dziejach lotnictwa — centrale telefoniczną na 16 automatów. Komendant samolotu posiada specjalne aparaty, umożliwiające jednoczesne połączenie ze wszystkimi pomieszczeniami tak, że jakaś ważna wiadomość może być wszystkim niezwłocznie zakomunikowana. Tablica sygnalizacji świetlnej uwidacznia od razu, które pomieszczenia przyjmują takie ogólne połączenie. Aparat telefoniczny dowódcy statku pozwala mu na bezpośredni kontakt z pilotem i z mechanikami. Do przesyłania dłuższych wiadomości służy poczta pneumatyczna. Tuż obok salonu znajduje się kabina pilotów. Za nią jest pierwsza kabina pasażerska, w której przebywanie uprzyjemniają wygodne fotele, stoły i t. p. Radio-aparatura ,,Maksyma Gorkija“ służyć może wielorakim celom. Centrala radionadawcza przesyła telegramy i fonogramy oraz wzmacnia rozgłaszanie przemówień, muzykę i t. d., co pozwala na rozprzestrzenienie głosu na obszar 10 km², gdy samolot znajduje się na wysokości 1.000 m (t. zw. ,,głos z niebios“ ) . Zasięg stacji dla przekazywania telegramów iskrowych wynosi kilka tysięcy kilometrów. Stacja ta może pracować na falach krótkich lub średnich. Do przesyłania depesz pospiesznych jest osobne urządzenie, nadające 50 słów na minutę.

4 — Bufet, 5 — Kabina pasażerska

Za specjalnie odizolowaną akustycznie kabiną radiową znajduje się kino dźwiękowe. Ekran ma wymiary 5,4 m x 6 m. Z kolei następuje gabinet redakcyjny, posiadający kompletne urządzenie biurowe, dalej drukarnia, która drukuje gazety w czasie lotu. Specjalnie dla ,,Maksyma Gorkija“ zbudowana maszyna litograficzna i offsetowa drukuje w ciągu godziny 10 .000 egzemplarzy ilustrowanego pisma o formacie 30 x 42 cm. Obok drukarni jest kabina „ekspedycji", która zrzuca na ziemię gazety, ulotki i t. p. Osobne laboratorium przygotowuje zdjęcia dla gazety pokładowej i wywołuje klisze fotografij, zrobionych w czasie lotu. Obok drugiej kabiny pasażerskiej znalazło miejsce szereg urządzeń uprzyjemniających lot. Bufet ny jest w elektryczne piecyki i spiżarnie. Obok stoją stoliki kawiarni. Z tego pomieszczenia opuszcza się schodki, służące jako główny dostęp do wnętrza samolotu. W czasie lotu schodki wciąga się, — po czym zamieniają się one na część podłogi.

Wszystkie aparaty radiowe oraz instalacje światła i siły zasilane są przez centralę elektryczną. Gdyby złączyć wszystkie przewody elektryczne całego samolotu, to miałyby one w sumie  12 km długości. Dla załogi, członków redakcji i pasażerów zarezerwowane są specjalne kabiny sypialne, łazienki, garderoby i pomieszczenia na bagaż. Ponadto do użytku pasażerów jest biblioteka. Użyty jako samolot pasażerski, „Maksym Gorkij" może unieść 70 osób. Tyle wiemy — ze źródeł sowieckich — o tym najnowszym „cudzie świata“. Że jest to prawdziwy latający pałac, to nie ulega kwestii. Czy jednak kultury — jak głoszą bolszewicy — to jeszcze pytanie. Niekoniecznie musi być coś „największe", aby było dowodem kultury.

Skrzydlata Polska, 1935, nr 1

Zimna krew pilotów „Maksyma Gorkija“

,,Maksym Gorkij“ w asyście dwóch małych aparatów nad Czerwonym Placem w Moskwie podczas rewii w dniu 1-go maja b. r.

Moskwa, 19 maja (PAT). Agencja Tassa donosi na podstawie zeznań naocznych świadków, że załoga samolotu ,,Maksym Gorkij" złożyła w chwili katastrofy dowody wielkiej przytomności umysłu ! odwag!. Kiedy samolot zaczął spadać, rozlatując się na części, lotnicy Jurow i Mikejew zatrzymali motory, zapobiegając eksplozji, która wywołałaby pożar w miejscowości, gdzie nastąpiła katastrofa. Paryż, 18 maja (PAT). Korespondent Hałasa donosząc z Moskwy o szczegółach katastrofy samolotu ,,Maksym Gorkij" zaznacza, że szczątki samolotu spadły na jeden z domów, który od razu stanął w płomieniach. Dwóch jego mieszkańców spaliło się. Moskwa, 19 maja (PAT). Ambasador Łukasiewicz wyraził w komisariacie spraw zagranicznych kondolencje z powodu katastrofy samolotu „Maksym Gorkij“.

Ilustrowany Kuryer Codzienny. 1935, nr 139 (21 V)

21.05.1935

Największa katastrofa samolotowa świata

,,Maksym Gorkij" z 48 ludźmi na pokładzie został stracony na ziemie

Moskwa, 19. 5. (PAT). Wydarzyła się wczoraj w Moskwie wstrząsająca katastrofa lotnicza, której ofiarą padł największy samolot świata ,,Maksym Gorkij". O godzinie 12,45 ,,Maksym Gorkij" wystartował z lotniska moskiewskiego, mając na pokładzie pracowników i inżynierów centralnego instytutu aerohydrodynamicznego, Samolot był eskortowany przez płatowiec treningowy tegoż instytutu, pilotowany przez lotnika Bulagina, który nie bacząc na Surowy zakaz wykonywania lotów akrobatycznych w pobliżu samolotu, wykonał looping na wysokości 700 m. Przy wyjściu z loopingu uderzył on w skrzydło ,,Maksyma Gorkija", który rozpadł się w powietrzu. 11-tu ludzi załogi i 37 inżynierów poniosło śmierć na miejscu wraz z lotnikiem. Bulaginem. Pogrzeb ofiar odbędzie się na koszt państwa, a rodzinom wypłacone będzie jednorazowe odszkodowanie i emerytury.

 

Paryż, 19. 5. (PAT). Korespondent Havasa donosząc z Moskwy o szczegółach katastrofy samolotu ,,Maksym Gorkij", zaznacza, że szczątki samolotu spadły na jeden z domów, który stanął od razu w płomieniach. Dwóch jego mieszkańców spaliło się. ,,Maksym Gorkij" waży 42 tony, zasięg jego wynosił 2500 kilometrów.

Moskwa, 19. 5. (PAT). Agencja Tass donosi: Na podstawia zeznań naocznych świadków stwierdzono, że załoga samolotu ,,Maksym Gorkij" złożyła dowody odwagi w chwili katastrofy. Kiedy samolot zaczął spadać, rozlatując się, lotnicy Jurow i Mikejew zatrzymali motory, zapobiegając eksplozji, która wywołałaby pożar w miejscowości, gdzie nastąpiła katastrofa.

Dziennik Bydgoski, 1935, R.29, nr 117

21.05.1935

Katastrofa ,,Maksyma Gorkij"

zwanego

 ,,latającym pałacem propagandy"

,,Maksym Gorkij" był największym samolotem świata. Fachowcy angielscy, którzy nim lecieli, przyznali, że posiada nadzwyczajne właściwości areodynamiczne. konstruktorem był Andrzej N. Tupolew. 8 motorów sowieckiej budowy rozwijało siłę 7 000 koni mechanicznych.

Miejsce nawigatora w dziobie samolotu. Stąd dawano rozkazy maszynistom i pilotom oraz wyznaczano kurs. Dla komunikacji wewnelrznej służyło 16 linij telefonicznych z centralą automatyczną.

Fragment przestronnego wnętrza samolotu. Załoga liczyła 11 osób, pasażerów zaś można

było zabrać do 100 osób. Dla przemówień propagandoivych służyły gigantofony, słyszalne

na przestrzeni 10 kilometrów kwadratotvyeh.

Na pokładzie była również maszyna drukarska dla druku ulotek i komunikatów, które się rozrzucało z góry.

Aparat projekcyjny, który rzucał olbrzymie obrazy na specjalny ekran, z aparatu.

Fragment kabin z wygodnymi siedzeniami. Cały ,,Maksym Gorkij" zbudowany z aluminjum kosztem 8 milionów rubli, ważył bez załogi 42 tonn. W katastrofie, spowodowanej przez nieuwagę pilota drugiego samolotu i zderzenie, zginęło 48 osób.

Jlustracja Polska 1935.05.26 R.8 Nr21

26.05.1935

Z.S.R.R.

16 „Maksimów Gorkich”. Jak już donosiliśmy w r. ub., postanowiono w Rosji zbudować 16 samolotów olbrzymów typu „Maksim Gorkij", z których jeden będzie nosił to samo imię, a pozostałe — nazwiska różnych dygnitarzy sowieckich. Niedawno ukończono w Moskwie model tych samolotów, które zostaną nieco zmodyfikowane w stosunku do prototypu (przede wszystkim odrzucono tandem silnikowy nad kadłubem , zwiększając moc sześciu pozostałych). Długość kadłuba powiększono do 35,5 m. Wnętrze zostanie zmienione najzupełniej. Nie będą to już samoloty propagandowe (por. „Skrzydlatą ” nr. 1/1935), lecz komunikacyjne w ścisłym znaczeniu tego słowa. W skrzydle przewidziane są 4 kabiny na 16 pasażerów. W kadłubie będą 2 „sale” dla 10 pasażerów każda, oraz trzecia — jako restauracja. Osobno umieszczono kabinę dla załogi, złożonej z 8 osób. Na krótsze odległości samolot zabiera 68 osób. Zakłady im. Frunze budują obecnie dla tych olbrzymów silniki po 1250 KM. Szybkość max. — 275 km /godz. na trasie do 3000 km.

Skrzydlata Polska, 1936, nr5